تقیّه در اسلام و فلسفه تقیّه امام رضا(ع) با تکیه بر آیات و روایات

آیین مقدّس اسلام یک آیین فطری است. مسأله أخذ میثاق که بارها در قرآن مجید (از جمله الحدید/8)1وارد آمده، به همین نکته اشارت دارد. شایان ذکر آنکه، جمیع احکام شرع مقدّس اسلام، اعمّ از احکام تکلیفی که بر اساس اقتضاء و تخییر جعل شده اند و احکام وضعی که قراردادهای الهی در زندگی عادی بشر می باشند، معالیل مصالح و مفاسد می باشند؛ یعنی اگر کسی واجبی از واجبات دینی را امتثال نماید، به مصلحتی عاجل یا آجل دست یابد و به عکس اگر انسان مکلّفی از ارتکاب حرامی از محرّمات شرعی باز ایستد، از مفسده ای دنیایی یا اُخروی نجات یابد. در احکام وضعی نیز داستان از همین قرار است؛ یعنی اگر کسی مثلاً از راه ازدواج شرعی تشکیل خانواده دهد و دارای اولادی گردد، به مصلحتی دست یافته باشد، لیکن اگر از راه هوای نَفس رود و از شیطان پیروی نماید و از راه غیر مشروع صاحب اولادی گردد، گرفتار مفسده ای می شود. تقیّه نیز که یکی از احکام شرع مقدّس اسلام است، از این قانون مستثنا نمی باشد. چه اگر کسی در صورت وجوب تقیّه بدان عمل نکند، به خود و دین اسلام زیان رساند و نیز اگر به تقیّه عمل کند، به مصالح دست یابد و دین را از خطر برهاند. نویسنده مقاله در این جستار کوشش نموده تا حقیقت و ماهیّت حُکم تقیّه که یکی از احکام دین مبین اسلام است، بیان نماید و تا حدودی به فلسفۀ این حُکم اشارت کند و نقش معصومان(ع) و به خصوص امام رضا(ع) را در بیان و تبیین این حُکم بسیار مهمِّ الهی نشان دهد.